24 maja 2021 roku Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę (I FPS 1/21) z której wynika, że nie można wszcząć postępowania karnego skarbowego wyłącznie po to, by nie dopuścić do przedawnienia zobowiązania podatkowego i tym samym dać sobie więcej czasu na zakończenie postępowania podatkowego.
Uchwała NSA w składzie 7 sędziów została podjęta na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Porusza ona kwestię powszechnej praktyki wszczynania przez organy podatkowe postępowań karnoskarbowych tuż przed upływem terminu przedawnienia, jedynie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych – na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej.
NSA zajął zdecydowane stanowisko co do zakresu sądowej kontroli działań organów administracyjnych. Teza uchwały potwierdza poglądy wyrażane już dotychczas w orzecznictwie, że sądy administracyjne mogą badać wpływ wszczęcia postępowania karnoskarbowego na bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Szeroka kognicja sądu ma służyć zasadzie praworządności oraz zasadzie zaufania, które nakazują przeciwdziałanie nadużyciu prawa, zwłaszcza, gdy jest dokonywane przez organy władzy. Merytoryczna kontrola zaskarżonej decyzji administracyjnej powinna wykazać czy organ podatkowy rzeczywiście wszczął postępowanie karnoskarbowe w celu wykrycia przestępstwa skarbowego albo wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem zobowiązania podatkowego, czy też działanie organu było instrumentalne i miało na celu jedynie zawieszenie biegu terminu przedawnienia.
Podatnik będzie miał prawo zweryfikować w drodze skargi do sądu administracyjnego, czy doszło do skutecznego zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Do tej pory część składów orzekających była zdania, że sądy są władne jedynie formalnie badać czy podatnik został prawidłowo zawiadomiony o wszczęciu postępowania, jednak NSA uznał, że pojęcie sprawy sądowoadministracyjnej, które wyznacza zakres kontroli dokonywanej przez sądy powinno być rozumiane szerzej. W ustnych motywach uchwały (pisemne uzasadnienie zostanie opublikowane wkrótce) NSA podkreślił, że to na organie podatkowym ciąży powinność wykazania w uzasadnieniu decyzji, że postępowanie nie zostało wszczęte jedynie z uwagi na wstrzymanie biegu terminu przedawnienia.
Uchwała z 24 maja ma pośrednią moc wiążącą, co oznacza, że stanowisko zajęte przez NSA w treści uchwały wiąże wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych do chwili, w której nie nastąpi zmiana tego stanowiska. Organy podatkowe powinny więc mieć na uwadze, że wszczęcie postępowania karnoskarbowego nie zawsze będzie skutkować zawieszeniem przedawnienia, a podatnicy mają narzędzie obrony przed instrumentalnym stosowaniem prawa.
CZŁONKOWIE WSPIERAJĄCY ZDS
