Powszechną praktyką jest oferowanie przez dealerów wraz ze sprzedażą pojazdu różnych form finansowania oraz innych usług i produktów. Pracownicy zatrudnieni w firmach dealerskich są często wynagradzani za pośrednictwo w tego typu usługach na podstawie umów zlecenia/umów o dzieło zawartych z firmami leasingowymi i ubezpieczeniowymi. Umowy pracowników z podmiotami trzecimi są nagminnie kontrolowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r. (sygn. akt II UZP 6/09) bardzo często z automatu wydaje decyzję uznającą, że to dealer (jako pracodawca) jest zobowiązany do odprowadzenia od tej umowy wszystkich składek na ubezpieczenie (emerytalne, chorobowe i wypadkowe) i to bez względu czy o takiej umowie wiedział, czy też nie.
Na gruncie omawianego problemu zapadła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2021 r., sygn. akt III UZP 6/21, do której właśnie opublikowano uzasadnienie. Sąd Najwyższy rozstrzygnął w niej zagadnienie prawne przedstawione mu do rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, odpowiadając na następujące pytanie: „Czy dyspozycją przepisu art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 roku poz. 423) objęte są sytuacje, w których musi istnieć przepływ finansów z podmiotu będącego pracodawcą osób zatrudnianych przez inny podmiot (z którym pracownicy tego pracodawcy zawierają umowy cywilnoprawne) do podmiotu, który zawarł umowy cywilnoprawne z pracownikami pracodawcy?”. Orzecznictwo w tej kwestii było zasadniczo niekorzystne dla firm dealerskich.
Wątpliwości interpretacyjne Sądu Apelacyjnego w Gdańsku dotyczyły właśnie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a dokładniej interpretacji zwrotu „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy” oraz znaczenia kwestii rozliczeń między pracodawcą a osobą trzecią korzystającą z pracowników pracodawcy dla zastosowania tego przepisu.
SN w uchwale stanął na stanowisku, że samo uzyskiwanie jakichkolwiek korzyści przez pracodawcę z tytułu czynności wykonywanych przez pracownika na podstawie umowy zlecenia zawartej z podmiotem trzecim nie może być kryterium decydującym o zastosowaniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Zastosowanie tego przepisu staje się wątpliwe w przypadku tak powszechnej praktyki polegającej na podejmowaniu różnego rodzaju wspólnych przedsięwzięć przez pracodawcę i osoby trzecie, gdy z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że pracodawca sam nie mógłby zrealizować zadania gospodarczego, które wykonywane jest przy współpracy z osobą trzecią i dzięki wykorzystaniu przez tą osobę pracy jego własnych pracowników. SN przytoczył swoje orzecznictwo podkreślające wagę kryterium, z czyich środków było finansowane wynagrodzenie pracowników dodatkowo zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej. Z punku widzenia przepływów finansowych art. 8 ust. 2a znajdzie zastosowanie w przypadku, gdy to pracodawca przekazuje osobie trzeciej środki na sfinansowanie określonego zadania, stanowiącego przedmiot swojej własnej działalności, a osoba trzecia, wywiązując się z przyjętego zobowiązania, zatrudnia pracowników pracodawcy. To właśnie takie działanie ma na celu niedozwolone – z punktu widzenia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej – obniżenie kosztów zatrudnienia przez zastąpienie „oskładkowanego” wynagrodzenia za pracę „nieoskładkowanym” wynagrodzeniem za wykonanie dzieła lub za wykonanie usług.
W procesie stosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej istotne znaczenie należy więc przypisać bezpośredniemu lub pośredniemu finansowaniu przez pracodawcę czynności wykonywanych dla niego przez pracowników działających w charakterze zleceniobiorców osoby trzeciej. Konkludując, Sąd Najwyższy stwierdził, że wykładnia, którą przyjął w omawianej uchwale nie powinna być jednak stosowana automatycznie i do każdej sprawy należy podchodzić indywidualnie, ponieważ finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia (ale nie przesądza) za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Podkreślono jednak, że brak takiego finansowania przemawia przeciwko zastosowaniu tego przepisu (o ile nie stwierdzi się w danym stanie faktycznym dodatkowych okoliczności wskazujących na działania sprzeczne z celami tego przepisu), co przemawia na korzyść dealerów, którzy pomimo tego, że nie finansują wynagrodzenia wypłacanego pracownikom przez podmioty trzecie co jakiś czas muszą liczyć się z falą kontroli prowadzonych przez ZUS, a nierzadko również z niekorzystnymi decyzjami organu rentowego.
Treść uzasadnienia do uchwały znajduje się w tym miejscu.